Από το 1974 που ξεκίνησε ο εορτασμός της, η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος έχει εξελιχθεί σε παγκόσμια πλατφόρμα δημόσιας προβολής των περιβαλλοντικών θεμάτων, η οποία γιορτάζεται σε περισσότερες από 100 χώρες παγκοσμίως, κυβερνήσεις, επιχειρήσεις, διασημότητες και πολίτες να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στο ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος και στις ολέθριες συνέπειες που έχει η ρύπανση του και η ανεξέλεγκτη χρήση του.

Το φετινό θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος 2023 είναι μια υπενθύμιση ότι οι ενέργειες των ανθρώπων για τη ρύπανση από πλαστικό έχουν σημασία. Τα βήματα που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις για την αντιμετώπιση της ρύπανσης από πλαστικό είναι συνέπεια αυτής της δράσης. Είναι καιρός να επιταχυνθεί αυτή η δράση και να γίνει η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία.

Το παγκόσμιο σύνθημα για το 2023 είναι ότι έφτασε ο καιρός να #BeatPlasticPollution.

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες τις τελευταίες δεκαετίες έχουν επιφέρει σημαντικές αλλαγές στα τρία τέταρτα της επιφάνειας της Γης και στα δύο τρίτα των ωκεανών, αποσταθεροποιώντας το κλίμα μας και τα συστήματα υποστήριξης της φυσικής ζωής μας. Ενώ το πλαστικό έχει πολλές πολύτιμες χρήσεις, έχουμε “εθιστεί” στα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης — με σοβαρές περιβαλλοντικές, κοινωνικές, οικονομικές και υγειονομικές συνέπειες. Σε όλο τον κόσμο, ένα εκατομμύριο πλαστικά μπουκάλια αγοράζονται κάθε λεπτό, ενώ μέχρι και πέντε τρισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες χρησιμοποιούνται παγκοσμίως κάθε χρόνο. Συνολικά, το ήμισυ του πλαστικού που παράγεται είναι σχεδιασμένο για σκοπούς μίας χρήσης – χρησιμοποιείται μόνο μία φορά και στη συνέχεια πετιέται.

Τα πλαστικά συμπεριλαμβανομένων των μικροπλαστικών είναι πλέον πανταχού παρόντα στο φυσικό μας περιβάλλον. Γίνονται μέρος του αρχαίου απολιθώματος της Γης και δείκτης του Ανθρωπόκαινου, ενός μετρικού δείκτη που χρησιμοποιείται για να μετρήσει τον βαθμό και την έκταση της ανθρώπινης επίδρασης στον πλανήτη Γη, καταγράφοντας τις αλλαγές που έχουν συμβεί σε παγκόσμια κλίμακα λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης, όπως η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας, η απώλεια βιοποικιλότητας, η αλλαγή των επιπέδων των θαλάσσιων και γεωλογικών σχηματισμών, καθώς και η ρύπανση του περιβάλλοντος. Έδωσαν μάλιστα το όνομά τους σε μία νέα θαλάσσια κοινότητα μικροβίων που αναπτύσσεται ως βιοφιλμ στο εξωτερικό των πλαστικών και ονομάζεται «πλαστικόσφαιρα».

Πώς φτάσαμε λοιπόν εδώ; Τι μπορούμε να κάνουμε τώρα;

Σύμφωνα με το Σχέδιο Δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για διασφάλιση ενός καθαρότερου περιβάλλοντος, προστασία της βιοποικιλότητας, προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και μηδενικής ρύπανση των υδάτων, του αέρα και του εδάφους (Βρυξέλλες, 12.5.2021) και το Δελτίο Τύπου της Ε.Ε. που αφορά την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία για καθαρότερο νερό και αέρα (Βρυξέλλες, 26.10.2022), η επιτροπή πρότεινε την επικαιροποίηση των καταλόγων των ρύπων των υδάτων που πρέπει να ελέγχονται αυστηρότερα και συστηματικότερα στα επιφανειακά ύδατα. Ανάμεσα στους ρύπους αυτούς συγκαταλέγονται και τα μακρο- και μικροπλαστικά. Επιτεύξιμος, λοιπόν, στόχος κρίθηκε η μείωση των πλαστικών απορριμμάτων στις παραλίες κατά 50% έως το 2030, καθώς και η μείωση της έκπλυσης μικροπλαστικών στα επιφανειακά ύδατα κατά 30% έως το 2035. Επιπλέον, σύμφωνα με ανάλυση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Χημικών Προϊόντων (ECHA) κι εφαρμόζοντας το σχέδιο δράσης του 2020 για την κυκλική οικονομία, δύναται να επιτευχθεί μείωση στην έκπλυση μικροπλαστικών στους υδάτινους αποδέκτες ακόμα και κατά 60% τα επόμενα 20 χρόνια. Είναι, λοιπόν, επιτακτική ανάγκη και ζωτικής σημασίας η αλλαγή των συστημάτων για την αντιμετώπιση των αιτιών της ρύπανσης από πλαστικό, συνδυάζοντας τη μείωση της προβληματικής και περιττής χρήσης τους με έναν μετασχηματισμό της αγοράς προς την κυκλικότητα, καταλήγοντας τελικά σε μια πιο βιώσιμη και κυκλική οικονομία των πλαστικών και προάγοντας ταυτόχρονα την αειφορία στον τομέα αυτόν. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εφαρμόζοντας συνδυαστικά τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις – επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και επαναπροσανατολισμό και διαφοροποίηση. Η επαναχρησιμοποίηση αναφέρεται κυρίως στη μετάβαση προς μια «κοινωνία επαναχρησιμοποίησης», όπου αντί να αγοράζουμε και να απορρίπτουμε συνεχώς νέα πλαστικά προϊόντα, θα επιλέγουμε να τα χρησιμοποιούμε ξανά και ξανά. Ο στόχος είναι να μετατραπεί η κουλτούρα της χρήσης και της απόρριψης σε μια κουλτούρα επαναχρησιμοποίησης, η οποία είναι οικονομικά πιο επωφελής, καθώς μειώνεται η χρήση νέων πρώτων υλών και το κόστος διάθεσης και επεξεργασίας των απορριμμάτων, ενώ ταυτόχρονα περιορίζεται το αρνητικό αντίκτυπό τους στο περιβάλλον. Επιπλέον, είναι σημαντική η επιτάχυνση της ενημέρωσής των πολιτών για τις ορθές πρακτικές ανακύκλωσης των πλαστικών, καθώς και της ενθάρρυνσής τους να συμμετέχουν σε αυτές, διασφαλίζοντας ότι η ανακύκλωση θα γίνει μια πιο κερδοφόρα και αποτελεσματική διαδικασία. Ο επαναπροσανατολισμός και η διαφοροποίηση αναφέρεται στη μετάβαση από την παραδοσιακή χρήση πλαστικών προς την υιοθέτηση βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων, όπως η προώθηση βιοδιασπώμενων πλαστικών, των ανανεώσιμων υλικών και την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών που μειώνουν την εξάρτηση από τα πλαστικά. Ο επαναπροσανατολισμός αυτός απαιτεί αλλαγές στη ζήτηση των καταναλωτών, καθώς και στα ρυθμιστικά πλαίσια και το κόστος που σχετίζεται με την παραγωγή και χρήση πλαστικών. Αυτές οι λύσεις είναι ήδη διαθέσιμες και ως εκ τούτου, η υιοθέτηση ενός συστήματος που υποστηρίζεται από τα κατάλληλα ρυθμιστικά μέσα θα έχει ως αποτέλεσμα μια σειρά από οικονομικά οφέλη και θα μειώσει τις επιβλαβείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον και το κλίμα.

Η Ένωση Ελλήνων Χημικών ως επίσημος σύμβουλος του κράτους σε θέματα χημείας, θέτει το υψηλής εξειδίκευσης προσωπικό της στη διάθεση της πολιτείας παρέχοντας συμβουλευτικές υπηρεσίες αλλά και γνωμοδοτήσεις στις περιπτώσεις που της ζητείται και τονίζει ότι οι εκάστοτε δράσεις πρέπει να δρομολογούνται με μόνο γνώμονα την προστασία αλλά και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος και της προστασίας της βιοποικιλότητας και είναι υπέρμαχος των δράσεων που συγκλίνουν με την επίτευξη των στόχων της πράσινης συμφωνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επισυνάπτεται το σχετικό Δελτίου Τύπου.